تحلیل الگوهای مکانی-زمانی اپیدمی ویروس‌ کووید 19 و مخاطرات آن در ایران

کووید 19 یکی از بیماری‌های واگیردار و عفونی قرن بیست‌ویکم است که از اواخر دسامبر سال 2019 به‌صورت شیوع پنومونی از ووهان چین به سراسر جهان گسترش یافت. تحلیل الگوهای مکانی-زمانی ویروس ‌کرونا با استفاده از GIS در درک تفاوت توزیع جغرافیایی این اپیدمی و نیز مطالعات اپیدمیولوژیکی و بهداشت جامعه در کشور اهمیت فراوانی دارد. از این‌رو بررسی جغرافیایی این بیماری به‌منظور کنترل و پیشگیری آن ضروری است. در پژوهش کاربردی و توصیفی- تحلیلی حاضر، با استفاده از آمار فضایی به تحلیل مکانی- زمانی و نیز مدلسازی پخش فضایی اپیدمیولوژی ویروس‌ کرونا در کشور پرداخته شده است. جامعۀ آماری پژوهش، 31 استان کشور است که داده‌های مبتلایان به ویروس ‌کرونا در دامنۀ زمانی 3 اسفند 1398 تا 3 فروردین 1399 (21638 نفر) با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج حاصل از خودهمبستگی فضایی نشان می‌دهد که استان‌های تهران، البرز، قم، مازندران، گیلان، قزوین، اصفهان، سمنان، مرکزی و یزد در خوشۀ HH قرار دارند، بدین معنا که تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در این استان‌ها بیشتر از میانگین بوده که 26/32 درصد استان‌های کشور را در بر می‌گیرد. همچنین تحلیل لکه‌های داغ در خصوص تعداد مبتلایان به ویروس‌ کرونا نشان داد که استان‌های قم، تهران، گلستان، سمنان، اصفهان، مازندران و البرز در خوشه‌های‌ داغ و استان‌های بوشهر، ایلام و کرمانشاه در خوشه‌های سرد قرار دارند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که مهم‌ترین عامل جغرافیایی انتشار ویروس ‌کرونا در کشور، فاصله و مجاورت مکانی استان‌های درگیر با این بیماری بوده که از الگوی پخش فضایی سازش‌پذیر تبعیت می‌کند. از این‌رو ممنوعیت سفر به شهرهای زیارتی به‌ویژه مشهد و ارائۀ خدمات سازمان‌ها و ادارات به‌صورت الکترونیکی و غیرحضوری با هدف کاهش حضور مردم در جامعه، پیشنهادهای پژوهش حاضر به‌منظور کاهش شیوع بیماری کرونا در کشور است.